Wereldhavendagen stelt voorbeeld met ‘hardcup’-systeem

Rotterdam gaat voor een stad zonder afval. Dus ook geen plastic bekers meer op de grond na een evenement. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Als eerste grote, openbare evenement in de stad ging de Wereldhavendagen afgelopen jaar de uitdaging aan: een pilot met een retourbekersysteem moest zorgen voor een schoon evenemententerrein. In hoeverre is dat gelukt? “Er lag na afloop weinig zwerfafval op de grond. Maar lang niet alle bekers zijn ingeleverd.”

Je kent het beeld van een aantal jaren geleden nog wel: na afloop van een groot evenement lag het terrein bezaaid met plastic bekers. Ontzettend zonde, want die worden allemaal na één keer gebruiken weggegooid. In 2024 ging de wetgeving op single use plastics in, maar in de praktijk blijkt het nog niet gemakkelijk om wegwerpplastic helemaal uit te bannen. Linda van Rij, transitieregisseur Plastic bij Rotterdam Circulair, de afdeling binnen de gemeente die werkt aan een afvalvrije stad: “De beste manier om die zee aan weggegooide bekers te voorkomen, is een retourbekersysteem: statiegeld op elke beker, dat de bezoeker terugkrijgt als hij de beker weer inlevert.”

Beren op de weg

Linda werkt sinds een paar jaar samen met Joost Trines, coördinator stedelijke evenementen bij Rotterdam Festivals, de stichting die streeft naar een divers en levendig festivalaanbod in de stad. “Joost spreekt veel evenementenorganisatoren en vertelde dat de Wereldhavendagen een pilot wilde doen rond een retourbekersysteem met hardcups, harde plastic bekers die meerdere keren gebruikt kunnen worden. Maar dat ze ook beren op de weg zagen, vooral qua tijd en geld om zo’n systeem op te zetten. Samen met Rotterdam Festivals proberen we die beren zoveel mogelijk weg te nemen. Wij als Rotterdam Circulair hebben veel kennis en expertise op het vlak van circulair ondernemen, Rotterdam Festivals heeft een groot netwerk in de evenementensector." Hier kwam ook veel voorbereiding bij kijken. 

Niet verplichten, maar ondersteunen

De investering die nodig is voor een retourbekersysteem is voor veel festivals een struikelblok, merkt Joost. “Je kunt als gemeenteraad wel zeggen ‘alle evenementen moeten hardcups gaan gebruiken’, maar dat is niet voor iedereen financieel haalbaar. Evenementenorganisatoren hebben het zwaar; de kosten rijzen de pan uit. Terwijl ze vaak wél intrinsiek gemotiveerd zijn om te verduurzamen. Dan moet je als gemeente niet gaan verplichten, maar ondersteunen. Het is mooi dat dat nu gebeurt vanuit de samenwerking tussen Rotterdam Circulair en Rotterdam Festivals – dat kan organisatoren echt over de drempel helpen. En we brengen evenementenorganisatoren met elkaar in contact, zodat ze met en van elkaar kunnen leren.”

Begeleid testen

Directeur van de Wereldhavendagen Sabine Bruijnincx is inderdaad ambitieus als het om het verduurzamen van haar evenement gaat. “We hebben een voorbeeldrol. Ons evenement biedt een platform waarbij we de bezoekers ook informeren over de haven van de toekomst; we streven onder meer naar een duurzame en leefbare haven. Dan kun je niet zeggen: we blijven tijdens het evenement alles hetzelfde doen als altijd’. Dus doen we al drie jaar pilots vanuit de samenwerking rondom de Duurzame Deal, onder meer op het gebied van stroomverbruik. Aangezien ons evenement zich afspeelt op een groot, open terrein vond ik het ook interessant om te experimenteren met het hardcup-systeem.” Met steun van zowel Rotterdam Festivals als Rotterdam Circulair durfde Sabine de uitdaging aan. “We hebben kennis en kunde nodig over zo’n systeem; op deze manier konden we het mooi begeleid testen, en ook nog eens financieel ondersteund.”

‘Verloren’ bekers mee naar huis?

Linda schakelde adviesbureau Green Leisure in om de resultaten van de pilot te monitoren. Die waren overwegend positief: er lag na afloop weinig zwerfafval op het terrein. Toch bleek zo’n 28 procent van de bekers niet te zijn ingeleverd. Sabine: “Dat percentage is eerlijk gezegd lager dan we verwachtten, voor zo’n eerste keer. En het frappante is: we hebben die ‘verloren’ bekers niet kunnen vinden in de afvalbakken of op de grond. Misschien hebben mensen de bekers mee naar huis genomen? Feit is dat veel ‘grondstoffen’ niet bij ons zijn teruggekomen, en dat is zonde.” Uit de evaluatie bleek dat de organisatie dit een volgende keer deels kan voorkomen door het statiegeld te verhogen. Dat moet boven de 1 euro liggen, willen mensen de moeite nemen om hun beker in te leveren. “Aan de andere kant profileren wij ons als een gratis en toegankelijk evenement”, zegt Sabine. “Dus willen we het statiegeld ook weer niet te ver verhogen, om het evenement laagdrempelig te houden. Daar moeten we een goede balans in vinden.”

Weinig commentaar van bezoekers

Een ander aspect dat het percentage niet-ingeleverde bekers kan verlagen, is nog betere communicatie. Linda: “Voldoende inleverpunten die goed aangegeven staan, zijn cruciaal. Het liefst op logische plekken: rondom de bars, en op de punten waar mensen het evenemententerrein verlaten.” De Wereldhavendagen gaat de inleverpunten de volgende keer anders positioneren, zodat ook het extra ingezette personeel optimaal wordt benut. Personeel en bezoekers hebben de pilot overigens als positief ervaren, bleek uit enquêtes van Green Leisure. Sabine: “Ook tijdens het evenement zelf hoorden we weinig commentaar op het systeem.”

Uniform systeem

Sabine gaat bij de komende editie van de Wereldhavendagen aan de slag met de verbeterpunten uit de pilot. “We willen niet meer terug; zonder retourbekersysteem werken, is geen optie. Dus gaan we voor optimaliseren: dat percentage ingeleverde bekers omhoog krijgen. Ik hoop dat mensen steeds meer aan een dergelijk systeem gewend raken.” Dat is precies waar Joost naar streeft. “Het systeem moet universeel worden. Kijk, de Wereldhavendagen vindt plaats op een open terrein, zonder hekken. Het publiek waaiert uit; iemand is misschien al op het centraal station wanneer hij zich realiseert dat hij zijn beker wil inleveren. Dan zou het mooi zijn als dat óók daar kan, of in de supermarkt. We willen toe naar een uniform systeem, met een uniform statiegeldbedrag.” Het liefst zien Joost, Sabine en Linda dat straks alle Rotterdamse evenementen met het hardcup-systeem werken. Sabine: “Zodat de bekers die wij zijn ‘kwijtgeraakt’ tijdens de Wereldhavendagen in de zomer weer op een ander evenement opduiken. Dat zou mooi zijn.”

Gewoon doen

Om te beginnen organiseren Rotterdam Festivals en Rotterdam Circulair daarom een challenge voor evenementenorganisatoren. De aftrap was op 11 maart tijdens het Plastival-evenement, met twaalf deelnemers. Linda: “Komend seizoen willen we een pilot doen op minimaal tien evenementen, die zich voor twee jaar vastleggen. We geven ze dit eerste jaar nog de keuze tussen softcups en hardcups, omdat het hardcup-systeem nog niet honderd procent werkt, wat financiële risico’s met zich meebrengt. In het tweede jaar willen we dat ze met hardcups werken. Ook ondersteunen we ze dit jaar nog financieel, volgend jaar moeten ze het zelf doen. Het is dus zaak om het systeem meteen goed in te richten.”

Sabine begrijpt organisatoren die twijfelen. “De eerste reactie is vaak: het kost te veel tijd, teveel geld, het is te moeilijk. Maar er staan dus twee partijen klaar die je steunen met geld, kennis, contacten en communicatiekracht. En het belangrijkste: je hebt na afloop een schoner terrein, dat scheelt je ook schoonmaakkosten, en je maakt je publiek bewuster van hun verantwoordelijkheid op het vlak van duurzaamheid.” Of, zoals Joost zegt: “Ga gewoon doen, ondernemen! Wij helpen je.”